مردم مدينه نسبت قومي و خويشاوندي با پيامبر داشتند مادر پيامبر از آنجا بود و مادر عبدالمطلب (سلمي) نيز از قبيله قدرتمند خزرج بود به همين خاطر مردم مدينه (مخصوصا خزرج) خودشان را اخوال رسول (يعني داييهاي پيامبر) مي دانستند.

افزون بر همه اينها پيامبر اكرم (ص) توانستند هزارا نفر فدايي تربيت نمايند كه حاضر بودند در راه خدا و دفاع از ايشان و خانواده شان جانهايشان را فدا كنند. در صورتي كه اين مطلب دروغ را كه دشمنان اسلام درست كرده اند بپذيريم چه شد كه بني هاشم، سيلي خوردن دختر رسولخدا و آتش گرفتن در خانه، كشته شدن محسن شش ماه و... را ببينيد؛ ولي به يك باره لب فرو بسته و كوچكترين اعتراضي ننمايند؟

آنهمه مسلمان مخلص و فدايي و مخصوصا مردم مدينه كه با پيامبر رابطه خويشاوندي و قومي داشتند چه شد همه يكپارچه سكوت نموده كوچكترين حرف و اعتراضي ننمودند؟

در ابتدا بايد گفت كه اين مطلب تنها نوعي استبعاد است؛ نه دليل؛ زيرا رواياتي كه دلالت بر هجوم به خانه فاطمه زهرا و امير مؤمنان مي كند، در كتب اهل سنت ( نه كتب شيعه) و با سند صحيح نقل شده است. بنابر اين، اين كلمات بيشتر كلماتي خطابي و بازي با احساسات است و نه بحث منطقي.

قريش و در رأس ايشان ابوبكر و عمر حق امير مؤمنان را در حاليكه ايشان مشغول دفن رسول خدا بودند، غصب نمود و سپس با تطميع ديگران (مانند ابوسفيان) اكثر قريش را با خود همراه ساختند. و مشخص است كه باقي قبايل قدرت رويارويي با قريش را ندارند.

ابوبكر و عمر نيز قبايل مختلف بيابان نشين را كه به زور شمشير اسلام آورده بودند، در مدينه جمع كردند و بسياري از تازه مسلمانان را جلب كردند؛ زيرا امير مؤمنان در تمام جنگ ها محور پيروزي اسلام بود و آن ها از امير مؤمنان عليه السلام كينه داشتند و منافقان از همين كينه استفاده كردند. سپس با استفاده از فشار اين گروه ها و نيز قبايل بيابان نشين اطراف مدينه خانه امير مؤمنان را محاصره كرده و خواستند آن را به آتش بكشند.

طبري در تاريخ خود، ماوردي شافعي در الحاوي الكبير و عبد الوهاب نويري در نهاية الأرب، مي نويسند:

وأقبلت أسلم بجماعتها حتي تضايقت بهم السكك فبايعوه، فكان عمر يقول: ما هو إلا أن رأيت أسلم فأيقنت بالنصر.

قبيله اسلم همگي در مدينه گردآمدند تا با ابوبكر بيعت كنند، آنقدر جمعيت زياد بود كه حتي بازارها نيز گنجايش ايشان را نداشت.

عمر گفت: قبيله اسلم را كه ديدم يقين به پيروزي پيدا كردم.

الطبري، أبي جعفر محمد بن جرير (متوفاي۳۱۰)، تاريخ الطبري، ج ۲، ص ۲۴۴، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت؛

الماوردي البصري الشافعي، علي بن محمد بن حبيب (متوفاي۴۵۰هـ)، الحاوي الكبير في فقه مذهب الإمام الشافعي وهو شرح مختصر المزني، ج ۱۴، ص ۹۹، تحقيق الشيخ علي محمد معوض - الشيخ عادل أحمد عبد الموجود، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت - لبنان، الطبعة: الأولي، ۱۴۱۹ هـ -۱۹۹۹ م؛

النويري، شهاب الدين أحمد بن عبد الوهاب (متوفاي۷۳۳هـ)، نهاية الأرب في فنون الأدب، ج ۱۹، ص ۲۱، تحقيق مفيد قمحية وجماعة، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولي، ۱۴۲۴هـ - ۲۰۰۴م.

يعني حتي اگر مردم مدينه هم مي خواستند، در چنين وضعيتي، توانايي مقابله با ابوبكر و عمر و طرفداران ايشان را نداشتند.

امير مؤمنان عليه السلام دفاع نكردن صحابه (اعم از بني هاشم و صحابه و انصار را ) از اهل بيت و علت آن را در بعضي خطبه هاي خويش بيان كرده كه به بعضي از آن ها اشاره مي كنيم:

خدايا براي پيروزي بر قريش و يارانشان از تو كمك مي خواهم كه پيوند خويشاوندي مرا بريدند، و كار مرا دگرگون كردند و همگي براي مبارزه با من در حقي كه از همه آنان سزاوارترم، متحد گرديدند و گفتند:

حق را اگر تواني بگير، و يا اگر تو ر از حق محروم دارند، با غم و اندوه صبر كن و يا با حسرت بمير.

به اطرافم نگريستم، ديدم كه نه ياوري دارم، و نه كسي كه از من دفاع و حمايت مي كند، جز خانواده ام كه مايل نبودم جانشان به خطر افتد.

نهج البلاغه، خطبه ۲۱۷.

إبن أبي الحديد المدائني المعتزلي، أبو حامد عز الدين بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفاي۶۵۵ هـ)، شرح نهج البلاغة، ج ج ۱۱، ص ۶۵، تحقيق محمد عبد الكريم النمري، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولي، ۱۴۱۸هـ - ۱۹۹۸م.

همين مضامين در كتب شيعه نيز به وفور آمده است:

المجلسي، محمد باقر (متوفاي ۱۱۱۱هـ)، بحار الأنوار، ج ۳۰ ص ۱۵، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳ م.

امير مؤمنان فرمود: نگاه كردم كه نه كمك كاري دارم و نه ياري كننده اي؛ پس خواستم كه خاندان خود را از نابودي حفظ كنم؛ و اگر براي من پس از رسول خدا عمويم حمزه و جعفر بودند با زور بيعت نمي كردم؛ وليكن من مبتلا به دو نفر تازه مسلمان شدم؛ عباس و عقيل؛ پس خواستم كه خاندان خود را از نابودي حفظ كنم؛ چشم خود را با وجود خار( در آن ) بستم و آب دهان را با وجود تيغ فرو بردم و بر چيزي تلخ تر از علقم ( گياهي تلخ) صبر كردم؛ و بر چيزي درد آور تر از تيغ براي قلب، صبر نمودم.

اشعث بن قيس كه از سخن علي عليه السّلام خشمگين بود گفت: اي پسر ابوطالب! چرا هنگامي كه افرادي از تيم بن مرّة و بني عدي بن كعب و پس از آنان بنو اميه با ابوبكر بيعت كردند، نجنگيدي و شمشير نزدي؟ و از هنگامي كه به عراق آمده اي در هر سخن و خطبه اي كه با ما داشته اي نبوده كه در پايان آن پيش از به زير آمدن از منبر نگويي كه: «به خدا سوگند! من از خود مردم به آنان سزاوارترم، از پگاه درگذشت رسول خدا هماره به من ستم شده است»؛ پس چرا در دفاع از حقت شمشير نزدي؟!

علي عليه السلام فرمود: اي پسر قيس! گفتي و حال پاسخ را بشنو؛ اين ترس و فرار از مرگ نبود كه مرا از آن بازداشت، من بيش از هر كسي مي دانم كه آنچه نزد خداوند است برايم از دنيا و آنچه در آن است بهتر مي باشد؛ ولي آنچه مرا از شمشير كشيدن بازداشت وصيت و پيمان رسول خدا با من بود. رسول خدا صلّي اللَّه عليه و اله و سلّم مرا از آنچه امّت پس از حضرتش با من خواهند كرد خبر داده بود؛ بنابراين هنگامي كه كردار امت را با خود ديدم بيش از آنچه از پيش مي دانستم كه رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلّم به من گفته بود، نبود. گفتم: اي رسول خدا! آنك كه چنان شود چه وصيت و سفارشي به من داريد؟

فرمود: «اگر ياراني يافتي با آنان جهاد كن و اگر نيافتي دست نگهدار و خون خويش حفظ كن تا كه براي برپايي دين و كتاب خدا و سنت من ياراني بيابي».

رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلّم مرا خبر داد كه به زودي امّت مرا رها خواهند كرد و با فردي جز من بيعت خواهند نمود و جز مرا پيروي خواهند كرد. رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلّم مرا خبر داد كه من نسبت به او مانند هارونم نسبت به موسي، و اندكي پس از حضرتش سرنوشت امّت همانند هارون و پيروانش و گوساله و گوساله پرستان خواهد شد آنك كه موسي به هارون گفت: اي هارون! چرا هنگامي كه ديدي گمراه شدند، از آنان جدا نشدي، آيا مي خواستي مرا نافرماني كني؟! «گفت: اي برادر! اين قوم مرا ناتوان ساختند و نزديك بود مرا بكشند» و گفت: اي برادر! مرا سرزنش مكن، ترسيدم كه بگويي ميان بني اسرائيل جدائي انداختي و وصيتم را بكار نبستي! يعني هنگامي كه موسي هارون را به جاي خود بر آنان گمارد، به وي فرمود اگر گمراه شدند و ياراني يافت با آنان جهاد كند و اگر نيافت دست نگهدارد و خون خويش را حفظ كند و پراكنده شان نسازد. و من ترسيدم كه برادرم رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلّم به من چنين گويد كه: چرا ميان امت پراكندگي افكندي و وصيتم را به كار نبستي، به تو گفتم كه اگر ياراني نيافتي دست نگهداري و خون خود و اهل بيت و پيروانت را حفظ كني؟

پس از درگذشت رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلّم مردم به ابوبكر روي آوردند و با وي بيعت كردند، در حالي كه من سرگرم غسل و دفن رسول خدا بودم. سپس به قرآن پرداختم و با خود عهد بستم كه جز براي انجام نماز ردايي برنگيرم و پاي بيرون ننهم تا كه قرآن را در كتابي گرد آورم و چنين كردم، سپس فاطمه را برداشتم و دست پسرانم حسن و حسين را گرفتم و به خانه يكايك مجاهدان بدر و پيشگامان در اسلام از مهاجران و انصار رفتم و آنان را در باره حقّم به خدا سوگند دادم و آنان را به ياري خويش فراخواندم، از همه آنان تنها چهار نفر به دعوتم پاسخ دادند: سلمان، ابوذر، مقداد، و زبير. از خاندانم نيز كسي نبود تا از من پشتيباني كند؛ حمزه در نبرد احد كشته شده بود و جعفر در نبرد موته، من بودم و دو عامي تندخوي بدبخت ناتوان خوار؛ عباس و عقيل كه تازه از كفر به اسلام روي آورده بودند. مردم مرا ناخوش داشتند و رها كردند، آن گونه كه هارون به برادرش گفت، گفتم: اي برادر! همانا كه اين قوم مرا ناتوان ساختند و نزديك بود مرا بكشند»، هارون برايم الگوي نيكويي است و عهد و پيمان رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلّم برايم حجّتي نيرومند!.

الهلالي، سليم بن قيس (متوفاي۸۰هـ)، كتاب سليم بن قيس الهلالي، ص۶۶۶، ناشر: انتشارات هادي ـ قم ، الطبعة الأولي، ۱۴۰۵هـ.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي ۱۱۱۱هـ)، بحار الأنوار، ج ۲۹، ص ۴۶۸، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳ م.

و در سخني ديگر فرمود:

أَمَا وَالَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَبَرَأَ النَّسَمَةَ إِنِّي لَوْ وَجَدْتُ يَوْمَ بُويِعَ أَخُو تَيْمٍ الَّذِي عَيَّرْتَنِي بِدُخُولِي فِي بَيْعَتِهِ أَرْبَعِينَ رَجُلًا كُلُّهُمْ عَلَي مِثْلِ بَصِيرَةِ الْأَرْبَعَةِ الَّذِينَ قَدْ وَجَدْتُ لَمَا كَفَفْتُ يَدِي وَلَنَاهَضْتُ الْقَوْمَ وَلَكِنْ لَمْ أَجِدْ خَامِساً [فَأَمْسَكْتُ ] قَالَ الْأَشْعَثُ فَمَنِ الْأَرْبَعَةُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ عليه السلام: سَلْمَانُ أَبُو ذَرٍّ وَالْمِقْدَادُ وَالزُّبَيْرُ بْنُ صَفِيَّةَ قَبْلَ نَكْثِهِ بَيْعَتِي فَإِنَّهُ بَايَعَنِي مَرَّتَيْنِ أَمَّا بَيْعَتُهُ الْأُولَي الَّتِي وَفَي بِهَا فَإِنَّهُ لَمَّا بُويِعَ أَبُو بَكْرٍ أَتَانِي أَرْبَعُونَ رَجُلًا مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ فَبَايَعُونِي [وَفِيهِمُ الزُّبَيْرُ] فَأَمَرْتُهُمْ أَنْ يُصْبِحُوا عِنْدَ بَابِي مُحَلِّقِينَ رُءُوسَهُمْ عَلَيْهِمُ السِّلَاحُ فَمَا وَفَي لِي وَلَا صَدَقَنِي مِنْهُمْ أَحَدٌ غَيْرُ أَرْبَعَةٍ سَلْمَانَ وَأبو [أَبِي] ذَرٍّ وَالْمِقْدَادِ وَالزُّبَيْرِ....

قسم به كسي كه دانه را شكافت و مردمان را خلق كرد اگر روزي كه با ابوبكر بيعت شد ـ كه تو به خاطر آن بر من عيب مي گيري ـ چهل سرباز داشتم كه هر كدام بينش آن چهار نفر را كه يافتم داشتند، به طور قطع دست خود را كوتاه نمي نمودم و در مقابل اين قوم مي ايستادم؛ وليكن من پنجمي (براي اين چهار نفر) پيدا نكردم؛ پس ( خود را) نگاه داشتم.

اشعث گفت: اين چهار نفر چه كساني بودند يا امير المومنين؟ فرمود: سلمان و ابوذر و مقداد و زبير بن صفيه پيش از شكستن بيعت من؛ پس بدرستي كه او با من دو بار بيعت كرد؛ بار اول همان بود كه به آن وفا كرد؛ هنگامي كه با ابوبكر بيعت كردند چهل نفر از مهاجرين و انصار به نزد من آمدند و با من بيعت كردند و زبير در ميان ايشان بود. به آن ها دستور دادم كه فردا صبح با سري تراشيده همراه با سلاح درب خانه من جمع شوند؛ كسي از ايشان به وعده خود براي من وفا نكرد و كسي از ايشان مرا تصديق نكرد؛ مگر چهار نفر؛ سلمان و ابوذر و مقداد و زبير....

الهلالي، سليم بن قيس (متوفاي۸۰هـ)، كتاب سليم بن قيس الهلالي، ص۶۶۹، ناشر: انتشارات هادي ـ قم ، الطبعة الأولي، ۱۴۰۵هـ.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي ۱۱۱۱هـ)، بحار الأنوار، ج ۲۹، ص ۴۷۱، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳ م.

و نيز فرمود:

ثُمَّ أَخَذْتُ بِيَدِ فَاطِمَةَ وَابْنَيَّ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ فَدُرْتُ عَلَي أَهْلِ بَدْرٍ وَأَهْلِ السَّابِقَةِ فَنَاشَدْتُهُمْ حَقِّي وَدَعَوْتُهُمْ إِلَي نُصْرَتِي فَمَا أَجَابَنِي مِنْهُمْ إِلَّا أَرْبَعَةُ رَهْطٍ سَلْمَانُ وَعَمَّارٌ وَأَبُو ذَرٍّ وَالْمِقْدَادُ... لَوْ وَجَدْتُ يَوْمَ بُويِعَ أَخُو تَيْمٍ أَرْبَعِينَ رَهْطاً لَجَاهَدْتُهُمْ فِي اللَّهِ إِلَي أَنْ أُبْلِيَ عُذْرِي...

دست فاطمه و دو فرزندم حسن و حسين را گرفته و نزد اهل بدر و سابقين رفتم وآنان را بر گرفتن حق خودم قسم داده و به ياري خويش دعوت كردم؛ كسي از ايشان جز چهار نفر به من پاسخ نداد؛ سلمان و ابوذر و مقداد و زبير؛ افرادي كه براي كمك به آنان دل بسته بودم همه رفتند... قسم به كسي كه محمد را به حق فرستاد اگر در روزي كه با ابوبكر بيعت شد چهل نفر مي يافتم در راه خدا مي جنگيدم تا وظيفه ام را انجام داده باشم.

الطبرسي، أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب (متوفاي ۵۴۸هـ)، الاحتجاج، ج ۱ ص ۹۸، تحقيق: تعليق وملاحظات: السيد محمد باقر الخرسان، ناشر: دار النعمان للطباعة والنشر - النجف الأشرف، ۱۳۸۶ - ۱۹۶۶ م.

و در روايت ديگري فرمود:

أَمَا وَاللَّهِ لَوْ كَانَ لِي عِدَّةُ أَصْحَابِ طَالُوتَ أَوْ عِدَّةُ أَهْلِ بَدْرٍ وَهُمْ أَعْدَاؤُكُمْ لَضَرَبْتُكُمْ بِالسَّيْفِ حَتَّي تَئُولُوا إِلَي الْحَقِّ وَتُنِيبُوا لِلصِّدْقِ فَكَانَ أَرْتَقَ لِلْفَتْقِ وَآخَذَ بِالرِّفْقِ اللَّهُمَّ فَاحْكُمْ بَيْنَنَا بِالْحَقِّ وَأَنْتَ خَيْرُ الْحَاكِمِين.

قسم به خدا اگر به اندازه تعداد ياوران طالوت يا تعداد اهل بدر نيرو داشتم و ايشان با شما دشمني مي كردند ( ياور من مي شدند) شما را با شمشير مي زدم تا به حق باز گرديد و به راستي ميل كنيد؛ پس آن بهتر بود براي جمع كردن فاصله ها و نگهداشتن آرامش.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي۳۲۸ هـ)، الأصول من الكافي، ج ۸ ص ۳۲، ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،۱۳۶۲ ش .

اهل سنت براي مشروع جلوه دادن خلافت خلفا رواياتي را در كتاب هايشان نقل كرده اند كه طبق آن ها رسول خدا صلي الله عليه وآله به اصحاب و ياران خود دستور داده است كه از خلفاي بعد از آن ها اطاعت نمايند ؛ هر چند كه مي دانند ، آن ها سنت رسول خدا را اجرا نمي كنند ، مال و اموال مردم را غارت مي كنند و به جاي هدايت مردم به سوي خداوند آن ها را به سوي ضلالت و گمراهي سوق مي دهند .

هرچند كه ما به جعلي بودن اين روايات يقين داريم؛ اما از آن جايي كه اين روايات در صحيح ترين كتاب هاي اهل سنت آمده است، از باب جدال احسن و قاعده الزام خصم ، به آن ها تمسك كرده و مي گوييم :

بني هاشم و انصار و باقي اصحاب رسول خدا صلي الله عليه وآله با اين كه مي دانستند ابوبكر ، عمر و ... غاصب خلافت هستند ، سنت رسول خدا را اجرا نمي كنند ، اموال مردم (از جمله فدك و ...) را غارت مي كنند و ... با اين حال به فرمان رسول خدا گوش دادند و به خاطر مصالحي از قيام عليه آن ها خودداري كردند .

مسلم نيشابوري در روايتي از حذيفة بن يمان نقل مي كند كه رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمود :

يَكُونُ بَعْدِي أَئِمَّةٌ لَا يَهْتَدُونَ بِهُدَايَ ولا يَسْتَنُّونَ بِسُنَّتِي وَسَيَقُومُ فِيهِمْ رِجَالٌ قُلُوبُهُمْ قُلُوبُ الشَّيَاطِينِ في جُثْمَانِ إِنْسٍ قال قلت كَيْفَ أَصْنَعُ يا رَسُولَ اللَّهِ إن أَدْرَكْتُ ذلك قال تَسْمَعُ وَتُطِيعُ لِلْأَمِيرِ وَإِنْ ضُرِبَ ظَهْرُكَ وَأُخِذَ مَالُكَ فَاسْمَعْ وَأَطِعْ .

بعد از من پيشواياني بر مسند قدرت خواهند نشست كه از هدايت من بهره اي نبرده اند ، به سنت من نيز عمل نمي كنند و در ميان آن ها افرادي هستند كه قلب هايشان قلب شياطين در جسم آدمي زاد هستند . عرض كردم اي رسول خدا ! اگر ما آن روز را درك كرديم ، وظيفه ما چيست ؟ فرمود : به سخنان آن ها گوش داده و از فرمان شان اطاعت كنيد ، اگر شما را مورد ضرب و شتم قرار دادند و اموال شما را نيز غارت كردند ، وظيفه شما اطاعت و فرمانبرداري است !!! .

النيسابوري، مسلم بن الحجاج ابوالحسين القشيري (متوفاي۲۶۱هـ)، صحيح مسلم، ج ۳، ص ۱۴۷۶، ح۱۸۴۷، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت.

بنابراين، عدم دفاع بني هاشم ، انصار و بقيه صحابه از فاطمه زهرا سلام الله عليها و حق غضب شده امير مؤمنان عليه السلام به دستور رسول خدا و به خاطر رعايت مصالحي بوده است كه اهميت آن ها بسيار بيشتر از قيام بر ضد ابوبكر بوده است .

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)