سؤال كننده : امين فرج الاهي

بدون شك عصمت پيامبران و ائمه عليهم السلام اكتسابي و بر اساس لياقت و امتحان است ؛ زيرا اگر خدادادي محض باشد ، هيچ ارزشي ندارد و فضيليت محسوب نمي شود .

نكتهء اساسي در بحث عصمت اين است كه بايد ديد منشأ عصمت در معصومين چيست ؟ بنابر اعتقاد شيعيان كه با دلايل محكم و قاطع قابل اثبات است ، منشأ عصمت معصومين علم قطعي ، شهودي و وجداني به حقايق امور و عواقب اعمال است ؛ به طوري كه سبب مي شود ارادهء انسان قوي و در نفس او قوه اي ايجاد شود كه او را از انجام گناه و لغزش محافظت مي كند .

اين علم ، علمي است كه دارندهء آن صاحب چشم بصيرتي مي شود كه عواقب ، آثار و لوازم گناه و ترك واجبات را در دنيا و آخرت با تمام وجود لمس مي كند . و از انسان موجودي مي سازد كه در تمام عمرش حتي به اندازهء زره اي با دستورات پروردگارش مخالفت نمي كند و حتي فكر انجام معصيت و يا ترك واجب در مخيلهء او نمي گنجد .

اين مسأله حتي در برخي موارد براي ساير انسان ها نيز اتفاق مي افتد ؛ مثلاً انساني كه مي داند در داخل اين ظرف زهر خطرناكي است ، هرگز از آن نخواهد نوشيد و حتي فكر خوردن آن را نيز نخواهد كرد ؛ زيرا انسان به كشنده بودن زهر علم قطعي دارد و اين علم باعث مي شود كه انسان ها در تمام عمرشان حتي يك بار مرتكب آن نشوند ؛ با اين كه هر انساني مختار است و هر وقت كه اراده كند مي تواند با خوردن خودكشي كند ؛ چنانچه هستند انسان هاي ضعيف النفسي كه حتي با دانستن كشنده بودن زهر ، با خوردن آن خود كشي مي كنند .

و يا مثلاً هر انسان عاقل ، آگاه و آبرو داري كه در جامعه داراي منصب و مقام رفيعي است ، هرگز اتفاق نمي افتد كه بدون لباس و لخت و عريان در ملأ عام ظاهر شود ؛ با اين كه در انجام آن كاملا مختار است ؛ اما چون به عواقب آن آگاه است ، حتي انجام آن را تصور نمي كند .

و يا مثلاً مادري كه فرزندي شيرخواري دارد ، هر گز تصور اين را نمي كند كه چاقو بردارد و سر فرزند خودش را ببرد ؛ با اين كه اين عمل از اعمال اختياري مادر است ؛ اما علم اين شير خوار فرزند او است و علاقه شديدي به او مانع اين مي شود كه حتي اين فكر پليد را از سر بگذراند .

معصومين (عليهم السلام) از طرفي علم قطعي به عواقب گناه دارند و از طرف ديگر ذات خداوند را به حقيقت شناخته اند و مي دانند كه با انجام معصيت ، از دستور چه كسي سر پيچي خواهند كرد ؛ لذا در تمام طول عمرشان حتي فكر گناه را هم نمي كنند ؛ با اين كه در انجام آن قدرت كامل دارند .

مرحوم شيخ مفيد رحمت الله عليه در اين باره مي فرمايد :

العصمة لطف يفعله الله تعالي بالمكلف بحيث يمتنع منه وقوع المعصية وترك الطاعة مع قدرته عليهما .

عصمت ، لطفي از جانب خداوند كه شامل حال مكلف مي شود و او را از وقوع در معصيت و ترك اطاعت باز مي دارد ؛ با اين كه آن شخص قادر به انجام آن دو است .

النكت الإعتقادية - الشيخ المفيد - ص ۳۷ .

براي اثبات اين علم براي معصومين عليهم السلام دلايل فراواني وجود دارد ؛ از جمله در بارهء حضرت آدم علي نبينا وآله وعليه السلام مي فرمايد :

وَعَلَّمَ آَدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا

البقره / ۳۱

در بارهء حضرت داود و سليمان علي نبينا وآله وعليهما السلام مي فرمايد :

وَلَقَدْ آَتَيْنَا دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ عِلْمًا وَقَالَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنَا عَلَي كَثِيرٍ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ . وَوَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ وَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَأُوتِينَا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ

النمل / ۱۵_ ۱۶ .

و نيز مي فرمايد :

عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَي غَيْبِهِ أَحَدًا . إِلَّا مَنِ ارْتَضَي مِنْ رَسُولٍ

الجن / ۲۶_ ۲۷ .

در بارهء حضرت يوسف علي نبينا وآله وعليه السلام مي فرمايد :

وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آَتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ . وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَنْ نَفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوَايَ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ . وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَي بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ .

يوسف / ۲۲_۲۳ .

و باز در بارهء حضرت يوسف علي نبينا وآله وعليه السلام مي فرمايد :

وَإِلَّا تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُنْ مِنَ الْجَاهِلِينَ

يوسف / ۳۳ .

همچنين از زبان حضرت يعقوب علي نبينا وآله وعليه السلام وقتي كه فرزندانش وي را به خاطر گريه بر حضرت يوسف ملامت مي كردند ، مي فرمايد :

قَالَ إِنَّمَا أَشْكُو بَثِّي وَحُزْنِي إِلَي اللَّهِ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ

يوسف / ۸۶ .

و در بارهء حضرت لوط علي نبينا وآله وعليه السلام مي فرمايد :

وَلُوطًا آَتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ تَعْمَلُ الْخَبَائِثَ .

الأنبياء / ۷۴ .

و در بارهء رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد :

َلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ

البقره / ۱۲۰

وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذًا لَمِنَ الظَّالِمِينَ

البقره / ۱۴۵ .

اين علم الهي خاص ، لطفي است كه خداوند به بندگان برگزيدهء خودش عطا كرده و سبب و منشأ ايجاد ملكهء تقوي تا عالي ترين درجهء آن ؛ يعني عصمت شده است . مثلاً در بارهء حضرت يوسف عليه السلام همين علم باعث شد كه مرتكب فاحشه نشود ؛ با اين كه كاملاً در انجام آن مختار بوده است .

در نتيجه ، عصمت امري است اكتسابي ؛ اما منشأ آن علمي است كه خداوند به آن ها لطف كرده است .

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)

نظر شما: * نام: * پست الکترونیکی: * متن نظر : * کد امنیتی:

بازگشت