سؤال كننده : علي فلاحتي

پاسخ :

دوست بسيار عزيزم ، اگر مي خواهيد رضايت آقا امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف و به دنبال آن رضايت خداوند را به دست بياوريد ، در يك جمله بهترين عمل اين است كه :

آن چه را خداوند واجب كرده است ، انجام دهيد و آن چه را حرام كرده است ، ترك نماييد .

اما شيعيان در عصر غيبت وظايف ديگري دارند كه به طور مختصر به برخي از آن ها با استفاده از روايات اشاره مي كنيم :

۱. معرفة وشناخت مقام امام وامامت ولايت

الف : لزوم شناخت إمام :

عَنِ الْفُضَيْلِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (عليه السلام) يَقُولُ : مَنْ مَاتَ وَ لَيْسَ لَهُ إِمَامٌ فَمَوْتُهُ مِيتَةٌ جَاهِلِيَّةٌ وَ لَا يُعْذَرُ النَّاسُ حَتَّي يَعْرِفُوا إِمَامَهُمْ وَ مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ لِإِمَامِهِ لَا يَضُرُّهُ تَقَدُّمُ هَذَا الْأَمْرِ أَوْ تَأَخُّرُهُ وَ مَنْ مَاتَ عَارِفاً لِإِمَامِهِ كَانَ كَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِه .

المحاسن ، ۱۵۵ عنه البحار ، ج۲۳ ، ص۷۷ ، ح ۶.

فضيل گفت از حضرت ابو جعفر عليه السّلام شنيدم مي فرمود : هر كس بدون امام بميرد مرگ او چون مردن مردم جاهليت است هرگز عذر مردم را در شناختن امام نمي پذيرند ، كسي كه با شناختن امام بميرد ، او را زياني نخواهد رسيد چه جلوتر از ظهور امام بميرد يا بعد از آن و كسي كه بميرد ؛ در حالي كه امامش را شناخته ، از دنيا برود ، مانند كسي است كه با قائم عجل اللَّه فرجه در خيمه او بوده است .

عَنْ سَلَمَةَ بْنِ عَطَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ خَرَجَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ ع عَلَي أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَته

علل الشرايع ، ص ۹ عنه البحار ، ج ۵ ، ص۳۱۲ ، ح ۱.

سلمة بن عطا از حضرت صادق عليه السّلام نقل كرد كه فرمود:

حضرت امام حسين عليه السّلام در ميان اصحاب خود فرمود : اصحاب من ! خداوند مردم را آفريد تا او را بشناسند وقتي شناختند او را مي پرستند وقتي او را پرستيدند از پرستش ديگران دست ميكشند.

مردي عرضكرد يا ابن رسول اللَّه پدر و مادرم فدايت معني معرفت خدا چيست؟

فرمود همان معرفت و شناخت اهل هر زماني است امام زمان خود را .

مرحوم شيخ صدوق رحمت الله عليه بعد از نقل اين روايت مي گويد :

يعني بذلك أن يعلم أهل كل زمان زمان أن الله هو الذي لا يخليهم في كل زمان من إمام معصوم فمن عبد ربا لم يقم لهم الحجة فإنما عبد غير الله عز و جل .

علل الشرايع ، ص ۹ .

اهل هر زمان بايد بشناسند و بدانند كه خدا ايشان را وانگذاشته و زمين را خالي از امام معصوم ننموده كسي كه بپرستد خدائي را كه حجت براي مردم قرار نداده او خداي واقعي را نپرستيده ديگري را پرستش نموده.

و مرحوم علامه مجلسي نيز مي گويد :

لعله (عليه السلام) إنما فسر معرفة الله بمعرفة الإمام لبيان أن معرفة الله لا يحصل إلا من جهة الإمام أو لاشتراط الانتفاع بمعرفته تعالي بمعرفته عليه السلام و لما ذكره الصدوق رحمه الله أيضا وجه .

شايد امام عليه السّلام كه معرفت خدا را معرفت امام دانسته منظورش اين است كه معرفت خدا حاصل نمي شود مگر از طرف امام يا به جهت اين كه شرط انتفاع از معرفت خدا معرفت امام است كه اگر خدا را بشناسد ولي امام شناسي نداشته باشد ، خداشناسي او برايش سودي ندارد و توضيحي كه صدوق نيز داده است بي مناسبت نيست .

البحار ، ج ۲۳ ، ص۸۳ .

ب : إمام ، مظهر اسماء حسناي خداوند :

مرحوم شيخ كليني رحمت الله عليه در كتاب شريف كافي اين روايت را نقل مي كند :

ٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- « وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْني فَادْعُوهُ بِها » قَالَ نَحْنُ وَ اللَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَي الَّتِي لَا يَقْبَلُ اللَّهُ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِمَعْرِفَتِنَا .

الكافي ، ج ۱ ، ص ۱۴۳.

و آن حضرت راجع به قول خداي عز و جل «خدا را نامهاي نيكوست او را بآنها بخوانيد» فرمود : سوگند بخدا مائيم آن نامهاي نيكو كه خدا عملي را از بندگان نپذيرد مگر آنكه با معرفت ما باشد .

فقال علي عليه السلام: «... فَلَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ عَرَفَنَا وَ عَرَفْنَاه ».

به بهشت نمي رود مگر كسي كه ما را بشناسد و ما او را بشناسيم .

ج : احاطه علمي إمام بر همه امور عالم :

فَإِنَّا يُحِيطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِكُمْ وَ لَا يَعْزُبُ عَنَّا شَيْ ءٌ مِنْ أَخْبَارِكُم .

بحار ، ج۵۳ ، ص ۱۷۵ .

ما از اخبار و اوضاع شما كاملا آگاهيم و چيزي از آن بر ما پوشيده نمي ماند .

مرحوم كليني رحمت الله عليه در روايت ديگري از امام صادق عليه السلام نقل مي كند كه آن حضرت فرمود :

إِنِّي لَأَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي الْجَنَّةِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي النَّارِ وَ أَعْلَمُ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ قَالَ ثُمَّ مَكَثَ هُنَيْئَةً فَرَأَي أَنَّ ذَلِكَ كَبُرَ عَلَي مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ فَقَالَ عَلِمْتُ ذَلِكَ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْ ء .

الكافي ، ج۱ ، ص ۲۶۱ .

به راستي من مي دانم آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است و مي دانم آنچه در بهشت است و آنچه در دوزخ است و ميدانم آنچه بود و آنچه مي باشد، گويد: سپس اندكي صبر كرد و ديد كه اين سخن بر هر كه شنيد گران آمد پس فرمود: من اينها را از كتاب خدا عز و جل مي دانم، زيرا خدا عز و جل مي فرمايد: در آن بيان واضح هر چيزي است .

۲ - انتظار فرج

دومين وظيفه اي كه شيعيان در عصر غيبت دارند ، انتظار فرج است : اما سجاد عليه السلام خطاب به ابو خالد كابلي مي فرمايد :

يَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَي ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِينَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسَّيْفِ أُولَئِكَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِيعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَي دِينِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً وَ قَالَ (عليه السلام) انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَج .

بحار الأنوار ، ج۵۲ ، ص۱۲۲ .

اي ابو خالد مردم زمان او كه معتقد به امامت وي هستند و منتظر ظهور او هستند ، از مردم تمام زمانها بهترند ؛ زيرا خداوند عقل و فهمي به آنها داده كه غيبت در نزد آن ها حكم مشاهده را دارد ! خداوند آن ها را در آن زمان مثل كساني مي داند كه با شمشير در پيش روي پيغمبر (عليه دشمنان دين ) پيكار كرده اند ، آن ها مخلصان حقيقي و شيعيان راستگوي ما هستند كه مردم را به طور آشكار و نهان به دين خدا مي خوانند. و هم فرمود : انتظار فرج بزرگترين فرج است .

۳ - دعا براي حضرت

خود امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف ، در توقيع معروفي مي فرمايد :

وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَج .

بحار الأنوار ، ج۵۲ ، ص۹۲ ، ح ۷ .

براي تعجيل فرج ، بسيار دعا كنيد .

مرحوم شيخ صدوق در كمال الدين از احمد بن اسحاق از امام عسكري عليه السلام نقل مي كند كه آن حضرت فرمود :

وَاللَّهِ لَيَغِيبَنَّ غَيْبَةً لَا يَنْجُو فِيهَا مِنَ التَّهْلُكَةِ إِلَّا مَنْ يُثْبِتُهُ اللَّهُ عَلَي الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ وَوَفَّقَهُ لِلدُّعَاءِ بِتَعْجِيلِ فَرَجِه .

كمال الدين ، ص ۳۸۴ و بحار الأنوار ، ج۵۲ ، ص۲۵، ح ۱۶.

به خدا قسم ( حضرت قائم عج ) چنان غيبتي مييكند كه كسي از مهلكه ( بي ديني و گمراهي ) نجات نمي يابد ؛ جز آنان كه خداوند آن ها را در عقيده به امامتش ثابت قدم داشته ، و موفق نموده است كه دعا كنند خداوند زودتر او را ظاهر گرداند .

۴ - حزن اندوه در فراق حضرت

عَنْ سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ دَخَلْتُ أَنَا وَ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَ أَبُو بَصِيرٍ وَ أَبَانُ بْنُ تَغْلِبَ عَلَي مَوْلَانَا أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فَرَأَيْنَاهُ جَالِساً عَلَي التُّرَابِ وَ عَلَيْهِ مِسْحٌ خَيْبَرِيٌّ مُطَوَّقٌ بِلَا جَيْبٍ مُقَصَّرُ الْكُمَّيْنِ- وَ هُوَ يَبْكِي بُكَاءَ الْوَالِهِ الثَّكْلَي ذَاتَ الْكَبِدِ الْحَرَّي قَدْ نَالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَيْهِ وَ شَاعَ التَّغَيُّرُ فِي عَارِضَيْهِ وَ أَبْلَي الدُّمُوعُ مَحْجِرَيْهِ وَ هُوَ يَقُولُ سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي وَ ضَيَّقَتْ عَلَيَّ مِهَادِي وَ أَسَرَتْ مِنِّي رَاحَةَ فُؤَادِي سَيِّدِي غَيْبَتُكَ أَوْصَلَتْ مُصَابِي بِفَجَائِعِ الْأَبَدِ وَ فَقْدُ الْوَاحِدِ بَعْدَ الْوَاحِدِ يُفْنِي الْجَمْعَ وَ الْعَدَدَ فَمَا أُحِسُّ بِدَمْعَةٍ تَرْقَي مِنْ عَيْنِي وَ أَنِينٍ يَفْتُرُ مِنْ صَدْرِي عَنْ دَوَارِجِ الرَّزَايَا وَ سَوَالِفِ الْبَلَايَا إِلَّا مُثِّلَ لِعَيْنِي عَنْ عَوَائِرِ أَعْظَمِهَا وَ أَفْظَعِهَا وَ تَرَاقِي أَشَدِّهَا وَ أَنْكَرِهَا وَ نَوَائِبَ مَخْلُوطَةٍ بِغَضَبِكَ وَ نَوَازِلَ مَعْجُونَةٍ بِسَخَطِك .

كمال الدين ، ص ۳۵۲ و بحار الأنوار ، ج۵۱ ، ص۲۱۹ ، ح ۹ .

سدير صيرفي گفت : من و مفضّل بن عمر و ابو بصير و ابان بن تغلب به حضور امام جعفر صادق عليه السّلام شرفياب شديم . ديديم حضرت روي زمين نشسته و عبائي بي يقه پوشيده ، كه آستين هايش كوتاه بود ، و در آن حال مانند پدر فرزند مرده جگر سوخته گريه مي كرد و آثار حزن از رخسار مباركش پيدا بود به طوري كه رنگش تغيير كرده بود و در حالي كه كاسه چشمش پر از اشك بود، مي فرمود :

اي آقاي من ! غيبت تو خواب را از من ربوده و لباس صبر بر تنم تنگ نموده و آرامش جانم را سلب كرده !.

اي آقاي من ! غيبت تو مصائب مرا به اندوه ابدي كه يكي بعد از ديگري از ما را مي ربايد ، و جمع ما را بهم مي زند، كشانده است . من با شك چشم و ناله هاي سينه ام كه از مصائب و بلاهاي گذشته دارم نمي نگرم ؛ جز اين كه در نظرم بزرگتر و بدتر از آنها مجسم مي گردد .

وقتي امام صادق عليه السلام اين چنين در فراق حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف ، اين چنين ناله مي زند و اشك مي ريزد ، تكليف من و شما روشن است !

۵ - عهد وپيمان :

در دعاي عهد كه از امام صادق عليه السلام نقل شده است ، اين گونه مي خوانيم :

اللَّهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِي هَذَا وَ مَا عِشْتُ مِنْ أَيَّامِي عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي لَا أَحُولُ عَنْهَا وَ لَا أَزُولُ أَبَدا

بحار الأنوار ، ج۵۳ ، ص ۹۶ .

خداوندا ! من بامداد امروز كه در آن بسر مي برم و هر بامدادي تا زنده ام عهد و پيمان خود را با امام خويش تجديد مي كنم ، و بيعت او را بگردن مي گيرم و هيچ گاه آن را از نظر دور نمي دارم و از ياد نمي برم .

۶ - رعايت تقوي و مانع وصول به حضرت :

مهمترين وظيفه شيعيان در عصر غيبت اين است كه تقواي الهي داشته باشند و اتفاقا همين كم تقوايي ما شيعيان است كه اين همه سال از فراق آن حضرت رنج مي بريم .

وَ لَوْ أَنَّ أَشْيَاعَنَا وَفَّقَهُمُ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَي اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِي الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَيْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْيُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَي حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا فَمَا يَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَكِيل .

بحار الأنوار ، ج۵۳ ، ص۱۷۷ و الإحتجاج ، ج۲ ، ص ۴۹۹ .

و چنانچه شيعيان ما - خدا به طاعت خود موفّقشان بدارد- قلباً در وفاي به عهدشان اجتماع مي شدند ، نه تنها سعادت لقاي ما از ايشان به تأخير نمي افتاد ، كه سعادت مشاهده ما با شتاب بديشان مي رسيد و اين ها همه در پرتو شناخت كامل ما و صداقت محض نسبت بما مي باشد ، بنا بر اين هيچ چيز ما را از ايشان محبوس نمي دارد جز اخباري كه از ايشان بما مي رسد و ما را مكروه و ناراحت مي سازد و از ايشان انتظار نداريم ، و تنها از خدا بايد ياري خواست و او براي ما كافي و نيكو كارگزار و پشتيباني است .

انشاء الله كه خداوند به همه ما توفيق ديدن آن حضرت را مرحمت فرمايد . انشاء الله .

موفق و سر فراز باشيد

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)